Oddział Poznański Solidarności Walczącej

Wrocławskie początki

Solidarność Walcząca powstała latem 1982 r. we Wrocławiu. Przyczyną założenia powołania nowej organizacji stały się narastające nieporozumienia pomiędzy Władysławem Frasyniukiem, przewodniczącym Regionalnego Komitetu Strajkowego NSZZ „Solidarność” Regionu Dolny Śląsk a Kornelem Morawieckim, redaktorem związkowego pisma „Z Dnia na Dzień”. Bezpośrednią przyczyną rozłamu był stosunek do planowanej 13 czerwca 1982 r. we Wrocławiu demonstracji z okazji półrocza wprowadzenia stanu wojennego. Morawiecki i grupa skupionych wokół niego działaczy, inspirowana manifestacjami 1 i 3 maja 1982 w Warszawie, zamierzała zorganizować podobną u siebie, zaś Frasyniuk był zdecydowanym przeciwnikiem organizowania demonstracji. Obie grupy działaczy starały się porozumieć podczas spotkania, które odbyło się w trzeciej dekadzie maja 1982 r., lecz ostatecznie nie udało się znaleźć kompromisowego rozwiązania. Najogólniej rzecz biorąc, dla Frasyniuka opór społeczny miał być narzędziem wymuszającym na władzy zawarcie kolejnego porozumienia ze społeczeństwem, zaś dla Morawieckiego – narzędziem pozbawienia komunistów władzy. Z tego powodu Morawiecki był zwolennikiem prowadzenia aktywniejszych form walki z systemem komunistycznym takich jak np.: demonstracje uliczne, nadawanie audycji radia „Solidarność” czy spektakularne akcje ulotkowe i otwartego domagania się niepodległości i wolności.

Na początku czerwca 1982 r. Kornel Morawiecki zrezygnował z funkcji redaktora pisma „Z Dnia na Dzień” zakładając nowe pt. „Solidarność Walcząca”, którego pierwszy numer z datą 13 czerwca 1982 znalazł się w kolportażu kilka dni wcześniej. Sukces demonstracji we Wrocławiu, w której uczestniczyło kilkadziesiąt tysięcy osób był potwierdzeniem słuszności obranej drogi działania. 1 lipca 1982 grupa zwolenników Kornela Morawieckiego zawiązała Porozumienie „Solidarność Walcząca,” które 11 listopada 1982 r. przekształciło się w Organizację „Solidarność Walcząca”. Na jej czele stał Przewodniczący – Kornel Morawiecki, bieżącą działalnością kierował Komitet Wykonawczy, a naczelnym organem była Rada. W latach 1982-1990 w jej działalność zaangażowanych było około 3-4 tysiące osób a organizacja wydawała ponad 130 tytułów prasowych. Stopniowo oddziały SW powstawały w całej Polsce: w Katowicach (1982), Zgorzelcu (1982), Jeleniej Górze (1983), Lublinie (1983), Pile (1983), Poznaniu (1983), Krakowie (1985), Rzeszowie (1984), Trójmieście (1984), Opolu (1985), Łodzi (1986), Toruniu (1986), Szczecinie (1986),  Warszawie (1987),  Białymstoku (1989), Koninie (1989), Tarnobrzegu (1989), ponadto  grupy SW działały w kilkunastu miastach.

Powstanie i działalność SW w Poznaniu

Założycielem i przewodniczącym struktur SW w Poznaniu  był Maciej Frankiewicz który w latach 1980-81 działał w Niezależnym  Zrzeszeniu Studentów na Politechnice Poznańskiej, był współzałożycielem poznańskiej grupy KPN oraz redagował miesięcznik „Wolna Polska”. Po wprowadzeniu stanu wojennego Frankiewicz był wielokrotnie zatrzymywany, lecz trzykrotnie udawało mu się uciec z więzienia. W pierwszej połowie 1983 r. za pośrednictwem Grzegorza Schetyny i Zdzisława Wiśniewskiego przyszły lider poznańskiej SW nawiązał współpracę z wrocławskimi działaczami SW we Wrocławiu, zaś we wrześniu 1983 r. Frankiewicz spotkał się  z Kornelem Morawieckim.

Z datą 12 września 1983 ukazał się pierwszy numer pisma „Solidarność Walcząca – Oddział Poznań” w nakładzie 4 tys. egzemplarzy, w którym poinformowano o powstaniu Oddziału. 20 listopada 1983 powołano jego Radę, w skład której weszli Frankiewicz, Szymon Łukasiewicz i Szymon Jabłoński. Solidarność Walcząca prowadziła w Poznaniu prężną działalność wydawniczą: posiadała 3 niezależnie od siebie działające drukarnie i w okresie 1983-1989 wydawała łącznie siedem czasopism. Oprócz tego poznańscy aktywiści SW drukowali okazjonalne kalendarze i ulotki, malowali napisy na murach i emitowali audycje Radia Solidarność Walcząca (1984-84 i 1988) oraz organizowali demonstracje uliczne. W pierwszej połowie 1985 r. w Poznaniu w działalność podziemną było zaangażowanych około 40 zaprzysiężonych osób. Kryzys w aktywności SW nastąpił w drugiej połowie 1985 r. po aresztowaniu Frankiewicza (VI 1985) i Szymona Łukasiewicza (XI 1985). Do września 1986 r. oddziałem kierował Szymon Jabłoński. W 1986 r. wydano siedem numerów poznańskiej „Solidarności Walczącej”. Ponowny wzrost aktywności organizacyjnej nastąpił po zwolnieniu Frankiewicza. W 1987 r. wzrosła częstotliwość wydawania „SW”. W 1988 r.  uformowała się grupa SW w zakładach Cegielskiego, a poznańska SW była organizatorem wielu demonstracji ulicznych (np. 1 V, 28 VI, 11 XII) i akcji ulotkowych. W 22-23 sierpnia 1988 r. Frankiewicz wraz z innymi osobami wspomagał strajk w HCP. Oddział Poznański współpracował z innymi grupami i oddziałami SW działającym i na terenie Wielkopolski:  Kaliszu, Koninie i Pile.

Aktywność wydawnicza

Na mapie podziemnego Poznania Solidarność Walcząca wyróżniała się prężną działalnością wydawnicza. Oddział wydawał nie tylko prasę SW ale i innych struktur podziemnych. Dwutygodnik „Solidarność Walcząca” wydawany był regularnie od 1983 do 1990 r. a do czasu podpisania umowy przy Okrągłym Stole ukazały się 122 numery pisma. Początkowo  jego redaktorami byli Maciej Frankiewicz i Krzysztof Stasiewski, po aresztowaniu Frankiewicza w czerwcu 1985 r. redakcję przejęli Jerzy Fiećko i Włodzimierz Filipek. W pierwszym roku swojej działalności SW wydała dwa numery pisma „Solidarny Robotnik”. W październiku 1984 zamknięto pierwszy numer dwumiesięcznika „Czas” (1984-1988), którego redaktorem został Włodzimierz Filipek, a od 1987 – Ireneusz Adamski. Ogólnie ukazało się osiem numerów pisma, w tym pięć z podwójną numeracją. W maju 1985 r. rozpoczęto wydawać „Czas Kultury” redagowany przez Rafała Grupińskiego. Pismo to wychodzi do dziś, lecz jego ostatni numer 15 wydany poza cenzurą i wydrukowany przez Solidarność Walczącą ukazał się na początku 1990 r. W 1988 roku wydano cztery numery nowego pisma „Komentarz”, lecz ostatni piąty numer przygotowany w 1989 r. szybko się zdezaktualizował i nie został z powodu gwałtownie zmieniającej się sytuacji politycznej wydany. W 1988-89 r. wychodziła „Solidarność Walcząca HCP” (do maja 1989 ukazało się 29 numerów), a w 1989 – przeznaczone dla młodzieży pisemko „Gzub”. SW drukowała również pisma zakładowych struktur „Solidarności” takie jak: „Właściwy Tor”, „Nauczyciel,” „Elektromonter”, „Głos z Roboczej”, „Solidarność Famot Pleszew” oraz redagowane przez poznańską grupę Federacji Młodzieży Walczącej pismo „Wiarus”.

Wobec transformacji

Oddział Poznański Solidarności Walczącej podobnie jak cała organizacja nie poparł rozmów przy Okrągłym Stole. Poznańska SW – zachowując krytyczny stosunek do idei kontraktowych wyborów – drukowała ulotki wyborcze poznańskich struktur Solidarności i  Komitetu Obywatelskiego. W VII 1989 r. M. Frankiewicz został jednym z 4 oficjalnych przedstawicieli SW, w jego mieszkaniu przy ul. Gromadzkiej 23 mieścił się Punkt Informacyjny SW, a przez pewien czas na ul. Armii Czerwonej/Św. Marcina (przy kinie „Muza”) działało stoisko z publikacjami organizacji. Jesienią 1989 nowo powstały Klub Polityczny „Wolni i Solidarni” otrzymał od władz miasta lokal przy ul. Górna Wilda 106. W maju 1990, Polityczny Klub Polityczny „Wolni i Solidarni” w koalicji z Liberalno-Demokratyczną Partią „Niepodległość” bez powodzenia startował w pierwszych wolnych wyborach samorządowych.

Autor: Krzysztof Brzechczyn

Bibliografia:

Krzysztof Brzechczyn, Przemysław Zwiernik, red., Organizacja Solidarność Walcząca w Wielkopolsce w latach 1983–1990, Poznań 2009.

Krzysztof Brzechczyn, red., Między solidaryzmem a niepodległością. Myśl polityczna Solidarności Walczącej, Poznań–Warszawa 2018

Igor Janke, Twierdza. Solidarność Walcząca – podziemna armia, Warszawa 2014.

Przemysław Zwiernik, Prasa podziemna opozycji politycznej w Poznaniu, Warszawa-Poznań 2014.