Wielkopolska Teka Edukacyjna

WPROWADZENIE HISTORYCZNE

KALENDARIUM

 

WPROWADZENIE HISTORYCZNE

1. Zakres merytoryczny i bibliografia selektywna

Wielkopolska Teka Edukacyjna jest narzędziem przydatnym w nauczaniu historii najnowszej Polski w wymiarze regionalnym, na poziomie szkoły średniej. Zaprezentowany katalog zagadnień i problemów dostępny w Tece jest zgodny z aktualną podstawą programową do przedmiotu historia (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r.) w zakresie podstawowym i rozszerzonym. Wskazane przez MEN zagadnienia zostały rozszerzone o szereg informacji z historii regionu, które są niedostępne w podręcznikach historii. Autorom zależało, aby umożliwić uczniom oraz nauczycielom zapoznanie się z aktualnymi ustaleniami historyków badających dzieje najnowsze regionu. Jest  to tym bardziej potrzebne, że wyniki tych badań publikowane są często w niskonakładowych, niszowych, trudno dostępnych publikacjach. Zadaniem Teki było zebranie i usystematyzowanie tej często rozproszonej wiedzy oraz podanie jej w postaci łatwo dostępnej – internetowego portalu edukacyjnego. Jednak należy podkreślić, że Teka stanowi dopełnienie wiedzy znajdującej się w podręczniku szkoły średniej i nie jest alternatywą wobec niego.

Zasadniczą część opowieści o mieszkańcach Wielkopolski w okresie II wojny światowej oraz tzw. Polski Ludowej  stanowią tekst główny oraz kalendarium. Okres Polski powojennej został podzielony na sześć podokresów, zgodnie z powszechnie stosowaną periodyzacją. Prezentowane wydarzenia zostały umieszczone w kontekście sytuacji w Europie i na świecie w okresie trwającej pół wieku „zimnej wojny”. Wybrane i najważniejsze – zdaniem autorów – tematy zostały w nieco szerszej wersji zaprezentowane w postaci kilkustronicowych Szkiców, prezentujących je w sposób bardziej monograficzny. Podobnie jak fragmenty utworów literackich, stanowiących komentarz do sytuacji w kraju i regionie. Ważnym dopełnieniem Teki jest część zawierająca różnorodne materiały wizualne, dźwiękowe i audiowizualne. Są to dokumenty życia codziennego, fotografie, filmy dokumentalne, piosenki, gry planszowe. Dzięki nim użytkownik Teki może bliżej się przyjrzeć postaciom, miejscom i wydarzeniom z przeszłości Wielkopolski oraz zapoznać się z palącymi problemami dnia codziennego jej mieszkańców.

Jeśli jakieś pojęcia użyte w materiałach audiowizualnych oraz tekstach okażą się niezrozumiałe, wówczas pomocny w zrozumieniu będzie specjalnie opracowany słownik. Dopełnieniem Teki są notki biograficzne postaci istotnych dla kraju i regionu, a  związanych z Wielkopolską. Mamy nadzieję, że zaprezentowany materiał okaże się inspirujący i pomocny zarówno podczas nauki historii jak i ewentualnych projektów edukacyjnych.

 

2. Zakres terytorialny i chronologiczny

Autorzy przygotowujący Wielkopolską Tekę Edukacyjną rozumieli pod pojęciem Wielkopolska obszar województwa poznańskiego według stanu w dniu 31 sierpnia 1939 r., w granicach istniejących od 1 kwietnia 1938 r. (weszło wówczas w życie rozporządzenie Rady Ministrów z 28 marca 1938 r.). Obszar województwa został określony przez ustawę sejmową z 12 czerwca 1937 r.  Ustawa o zmianie granic województwa poznańskiego, pomorskiego, łódzkiego i warszawskiego (DzU 1937, nr 46, poz. 350, s. 880–890) weszła w życie 1 kwietnia 1938 r. Z województwa poznańskiego zostały wyłączone powiaty: bydgoski miejski, inowrocławski miejski, szubiński, wyrzyski, gminy Chełmce i Kruszwica z powiatu mogileńskiego, włączono zaś powiaty: kaliski, kolski, koniński i turecki.

Natomiast pod pojęciem terytorium Wielkopolski po II wojnie rozumiemy obszar powojennego województwa poznańskiego w jego granicach obowiązujących w latach 1946-1975 z wyłączeniem tych jego części, które w 1950 r. m. in utworzyły województwo zielonogórskie (powiaty babimojski, gorzowski, gubiński, krośnieński, międzyrzecki, rzepiński, skwierzyński, strzelecki, sulęciński, świebodziński i zielonogórski) oraz przeniesione zostały do województwa bydgoskiego (powiaty mogileński i żniński). Obszar ten zasadniczo pokrywał się z granicami przedwojennego województwa poznańskiego z roku 1938, a rozszerzony został na północy o teren powiatu trzcianeckiego (z którego przejściowo wydzielono powiat pilski). W wyniku reformy administracyjnej Polski przeprowadzonej w 1975 r. dotychczasowe województwo poznańskie podzielone zostało na kilka mniejszych województw – kaliskie, konińskie, leszczyńskie pilskie i poznańskie, które istniały do czasu reformy administracyjnej państwa przeprowadzonej 1999 r., kiedy to po ich częściowym połączeniu utworzone zostało obecne województwo wielkopolskie.

Pod względem chronologicznym ramy czasowe części Teki, która dotyczy II wojny światowej wyznaczają daty od 1 września 1939 r. do momentu wkroczenia na teren Wielkopolski Armii Czerwonej w styczniu i lutym 1945 r.  Natomiast część Teki dotycząca okresu tzw. Polski Ludowej obejmują początki instalowania systemu komunistycznego w 1944 r. na ziemiach polskich do zakończenia jego istnienia w 1990 r.

Może lepiej stosować zapis: PRL? Zdaję sobie sprawę z jego nieprecyzyjności wynikającej z oficjalnego wejścia w życie w 1952 r. Jest on jednak okazją do odejścia od propagandowego wydźwięku terminu: „Polska Ludowa”.

 

KALENDARIUM

1938

12 marca – III Rzesza Niemiecka dokonała aneksji (Anschluss) Austrii.

29-30 września – na konferencji w Monachium zawarty został miedzy Niemcami, Włochami, Wielką Brytanią i Francją układ polityczny, w wyniku czego w październiku do III Rzeszy przyłączona została zachodnia część Czechosłowacji, tzw. Kraj Sudetów w większości zamieszkany przez ludność niemiecką. 30 września Polska przekazała Czechosłowacji ultimatum, w którym żądała przekazania Śląska Zaolziańskiego, zamieszkanego przez etniczną większość polską. 2 października Zaolzie zostało włączone do Polski

1939

14 marca – na Słowacji utworzone zostało całkowicie zależne od Rzeszy marionetkowe państwo, na czele którego stanął ks. Jozef Tiso. Słowacja 1 września 1939 r. uczestniczyła wraz z Niemcami w zbrojnej agresji na Rzeczpospolitą Polską, atakując ją od południa, a następnie 22 czerwca 1941 w agresji na Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (dalej ZSRS).

16 marca – Niemcy dokonały aneksji czeskiej części Drugiej Republiki Czecho-Słowackiej ustanawiając na jej obszarze Protektorat Czech i Moraw.

23 sierpnia – w Moskwie podpisany został przez III Rzeszę Niemiecką i Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich pakt Ribbentrop-Mołotow o nieagresji obu państw. Zawierał załącznik w postaci tajnego protokołu dodatkowego, który dotyczył wzajemnego rozbioru terytoriów Polski, Litwy, Estonii, Łotwy, Finlandii i Rumunii.

25 sierpnia – Polska i Wielka Brytania podpisały traktat sojuszniczy zobowiązujący obie strony do wzajemnego udzielenia sobie pomocy w przypadku agresji na jedną ze stron lub agresji pośredniej na terytorium Wolnego Miasta Gdańska, Litwy, Belgii i Holandii.

1 września – Niemcy zaatakowały Polskę od północy, zachodu oraz wspólnie ze Słowacją od południa bez wypowiedzenia wojny. Za symboliczne rozpoczęcie wojny uznawane są m. in. ostrzał polskiej placówki wojskowej na Westerplatte przeprowadzony z pancernika SMS Schleswig-Holstein oraz nalot bombowy na miasto Wieluń. Przez cały dzień trwała obrona Poczty Polskiej w Gdańsku. W bitwie pod Mokrą Wołyńska Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. Juliana Filipowicza powstrzymywała przez cały dzień niemiecką 4 Dywizję Pancerną gen. Georga-Hansa Reinhardta wspieraną przez bombowce nurkujące Junkers Ju 87 Stuka, chroniąc południowe skrzydło Armii Łódź. Natychmiastowe podjęcie walk po przekroczeniu przez Niemców granicy miało na celu przekonanie sojuszników, że Polska nie podda się bez walki. Wojska niemieckie wkroczyły do Wielkopolski na całej długości jej granicy państwowej, zdobywając Czarnków, Międzychód, Ostrzeszów i Kępno.

3 września – związane z Polską traktatami sojuszniczymi Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę III Rzeszy, nie podejmując wobec Niemiec znaczących działań wojskowych. 12 września na konferencji w Abbeville alianci postanowili wstrzymać jakiekolwiek działania zaczepne na froncie zachodnim, nie informując o tym Polski. Niemiecka armia zajęła Nowy Tomyśl.

4 września – oddziały niemieckie zajęły Kalisz, Krotoszyn, Leszno i Ostrów Wielkopolski.

5 września – po wkroczeniu do Bydgoszczy żołnierze rozstrzelali 600-800 Polaków w odwecie za represje przeprowadzone w trakcie tzw. krwawej niedzieli, 3 września na podejrzanych o dywersję Niemcach. W kolejnych miesiącach w „Dolinie Śmierci” w Fordonie koło Bydgoszczy zamordowanych zostało od 1200 do 3000 Polaków i Żydów. Oddziały niemieckie zajęły Rawicz i Wronki, 6 września Jarocin i Wągrowiec.

7 września – w  bitwie pod Wizną określanej jako „polskie Termopile” 720 żołnierzy pod dowództwem kpt. Władysława Raginisa przez cztery dni broniło się przed atakiem 42 000 żołnierzy niemieckich gen. Heinza Wilhelma Guderiana. Wojska niemieckie zajęły Gostyń, Kobylin, Kościan, Oborniki, Pleszew, Szamotuły i Wolsztyn, a dniu następnym Dolsk, Inowrocław i Śrem.

9 września – z  polskiej inicjatywy rozpoczęła się bitwa nad Bzurą, prowadzona przez Armie „Poznań” i „Pomorze” pod dowództwem gen. Tadeusza Kutrzeby, zakończona 22 września. Była to jedyna ofensywna operacja przeprowadzona przez wojska alianckie do 1941 r. Wojska niemieckie zajęły Bnin i Grodzisk Wielkopolski.

10 września – wojska niemieckie wkroczyły do Poznania. Ponadto zajęły Dąbie nad Nerem, Środę Wielkopolską, Jarocin, Trzemeszno i Wrześnię.

11 września – po kilkudniowej obronie zorganizowanej przez oddziały Obrony Narodowej obu miast wojska niemieckie zajęły Gniezno i Mogilno. W Kłecku Niemcy zamordowali około 100 Polaków broniących miasto od 9 września.

12 września – wojsko niemieckie zajęło Konin. Do Poznania przybyła VI Grupa Operacyjna (Einsatzgruppe) policji bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa oraz Arthur Greiser, przyszły Namiestnik Kraju Warty, który 14 września objął funkcję szefa zarządu cywilnego przy Niemieckim Dowództwie Wojskowym.

13 września – do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau został przywieziony pierwszy rzymskokatolicki ksiądz z terenu Wielkopolski, Teodor Dymek z archidiecezji gnieźnieńskiej.

17 września – Związek Sowiecki zaatakował Polskę na długości całej wspólnej granicy.

19 września – wojska niemieckie zajęły Koło.

20-22 września – po zajęciu Grodna wojska sowieckie zamordowały około 300 obrońców miasta.

22 września – w  Brześciu nad Bugiem na ulicy Unii Lubelskiej przemaszerowała wspólna defilada wojsk niemieckich i sowieckich. W Turku Niemcy podpalili synagogę, do której uprzednio spędzili grupę Żydów.

27 września – Gen. Juliusz Rómmel powołał Służbę Zwycięstwu Polsce, pierwszą organizacją konspiracyjną, której celem było wyzwolenie Polski. Władze niemieckie skonfiskowały zamek w Kórniku wraz z jego zbiorami.

28 września – podpisany został akt kapitulacji Warszawy. W Moskwie ministrowie spraw zagranicznych Niemiec Joachim von Ribbentrop i ZSRS Wiaczesław Mołotow zawarli niemiecko-sowiecki układ o granicy i przyjaźni. Władze niemieckie skonfiskowały muzeum Czartoryskich w Gołuchowie; jego zbiory zostały wycenione na milion dolarów.

30 września – prezydentem Rzeczpospolitej Polskiej został Władysław Raczkiewicz, a stanowisko premiera objął gen. Władysław Sikorski.

2 października – pod Kockiem rozpoczęła się dowodzona przez gen. Franciszka Kleeberga ostatnia bitwa polskiej kampanii wrześniowej zakończona w nocy z 5 na 6 października.

3 października – władze niemieckie objęły aresztem domowym bpa Walentego Dymka w Poznaniu.

8 października – Kanclerz Rzeszy, Adolf Hitler wydał dekret o wcieleniu do III Rzeszy okupowanych polskich ziem zachodnich, w skład których wchodziła m. in. cała Wielkopolska w granicach przedwojennego województwa poznańskiego.

10 października – na terenie Fortu VII w Poznaniu powstał pierwszy obóz koncentracyjny na ziemiach polskich wcielonych do III Rzeszy, który posłużył do zgładzenia wielu przedstawicieli polskich elit oraz konspiratorów.

20, 21 i 23 października – w ramach Akcji Tannenberg wymierzonej w elity polskie Niemcy zamordowali w publicznych egzekucjach w czternastu wielkopolskich miastach na terenie powiatów gostyńskiego, kościańskiego, leszczyńskiego, śremskiego i średzkiego łącznie 692 osoby.

21-29 października – Niemcy w lesie w okolicy Piaśnicy Wielkiej na Pomorzu rozpoczęli masowe egzekucje zakończone w kwietniu 1940 r. Zamordowanych zostało ponad 13 000 osób pochodzenia polskiego, czeskiego i niemieckiego oraz pacjenci zakładów psychiatrycznych, eksterminowani w ramach akcji T4.

25-26 października – Niemcy przeprowadzili jedną z pierwszych akcji wysiedlania Polaków do Generalnego Gubernatorstwa (dalej GG), osadzając w obozie w Cerekwicy w pow. jarocińskim 77 właścicieli ziemskich wraz z ich rodzinami, kilku administratorów majątków, urzędników i nauczycieli.

1 listopada – do Poznania przybyli pierwsi Niemcy przesiedleni z krajów nadbałtyckich, tzw. Baltendeutsche na mocy porozumienia z zawartego z ZSRS.

5 listopada – w Poznaniu policja rozpoczęła masowe wysiedlenia ludności polskiej. W tym celu w dzielnicy Główna został utworzony specjalny obóz przesiedleńczy. Do 22 maja 1940 roku przebywało w nim około 35,5 tysiąca Polaków.

7 listopada – w Lasach Zakrzewskich policja rozstrzelała około 70 studentów poznańskich wyższych uczelni. Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser wydał zakaz zawierania na terenie Warthegau małżeństw między Polakami a Niemcami oraz między Żydami a Polakami i Niemcami.

13 listopada – Służba Zwycięstwu Polsce została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej.

7 grudnia – Policja bezpieczeństwa rozpoczęła mordowanie pacjentów szpitala dla nerwowo i psychicznie chorych w Dziekance koło Gniezna. Do 12 stycznia 1940 r. Niemcy zamordowali 1044 jego pacjentów. Ofiary zostały pogrzebane między innymi w zbiorowych mogiłach w Lasach Rożnowskich koło Obornik oraz w Lasach Zakrzewskich pod Poznaniem.

7-8 grudnia – w  Palmirach pod Warszawą wykonano pierwsze egzekucje polskich i żydowskich więźniów warszawskich aresztów niemieckich. Do lipca 1941 r. zamordowano i pochowano w dołach śmierci (masowych grobach) około 1700 osób.

21 grudnia – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser nakazał usunięcie na terenie Warthegau wszystkich krzyży i religijnych figur przydrożnych.

1940

6 stycznia – w Forcie VII w Poznaniu pijani funkcjonariusze gestapo zastrzelili 20 osób, wśród nich profesorów Uniwersytetu Poznańskiego, Romualda Paczkowskiego i Stanisława Pawłowskiego, dyrektora Muzeum Wielkopolskiego, Nikodema Pajzderskiego oraz Leona Prauzińskiego, artystę malarza i powstańca wielkopolskiego.

7 stycznia – w klasztorze w Lądzie został utworzony obóz przejściowy dla internowanych księży z diecezji włocławskiej.

25 stycznia – Gestapo internowało część polskich księży katolickich archidiecezji poznańskiej w domu zakonnym werbistów w Chludowie.

1 luty – Niemiecka policja skonfiskowała na trasie kolejki wąskotorowej między Turkiem a Kaliszem 284 kg mięsa i 95 kg kiełbasy przewożonych nielegalnie w bagażach Polaków.

5 lutego – Adolf Hitler polecił przekazanie do muzeów Rzeszy najcenniejszych zabytków Kościoła rzymskokatolickiego zagrabionych na obszarze Kraju Warty.

12 luty – Hermann Göring jako pełnomocnik planu czteroletniego wydał zarządzenie o konfiskacie wszystkich gospodarstw rolnych i leśnych, które nie stanowiły własności niemieckiej.

15 lutego – władze niemieckie wysiedliły z Kalisza do Generalnego Gubernatorstwa około 1000 Polaków.

24 lutego – Policja wywiozła z Zakładu Opieki św. Józefa w Osiecznej do szpitala psychiatrycznego w Kościanie 49 nieuleczalnie chorych dzieci, które następnie zostały zamordowane w lesie koło pobliskich Jarogniewic.

5 marca  – Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) ZSRS podjęło uchwałę o rozstrzelaniu polskich jeńców wojennych przebywających w sowieckich obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz polskich więźniów przetrzymywanych przez NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej. W wyniku tej decyzji zgładzono około 22 tysięcy obywateli polskich.

16 marca – Nadburmistrz Poznania nakazał usunięcie ze wszystkich cmentarzy w mieście pomników związanych z Powstaniem Wielkopolskim.

2 – 4 kwietnia – Niemcy zamordowali 499 pacjentów Publicznego Szpitala Psychiatrycznego w Warcie

3 kwietnia – z  obozu NKWD w Kozielsku wyszedł pierwszy transport polskich jeńców wojennych kierowany do miejsca ich zagłady w lesie katyńskim.

9 kwietnia – Niemcy dokonały ataku wojskowego na Danię i Norwegię. Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich w ramach alianckiego Korpusu Ekspedycyjnego wzięła udział w walkach w bitwie o Narwik.

13 kwietnia – władze sowieckie deportowały do Kazachstanu około 61 tysięcy polskich kobiet i dzieci, w większości wywodzących się z rodzin jeńców wojennych i więźniów zamordowanych przez NKWD.

21 kwietnia – w Poznaniu władze niemieckie rozebrały pomnik Adama Mickiewicza stojący przy kościele pw. św. Marcina.

30 kwietnia – w walkach z Niemcami zginął major Henryk Dobrzański, ps. „Hubal” dowódca operującego w pełnym umundurowaniu Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego, jednej z pierwszych jednostek partyzanckich w czasie II wojny światowej.

10 maja – wojska niemieckie zaatakowały Holandię, Belgię i Luksemburg, omijając umocnienia linii Maginota i rozpoczęły ofensywę we Francji.

15 maja – Holandia podpisała akt kapitulacji wobec III Rzeszy.

21 maja – wojska niemieckie osiągnęły wybrzeże kanału La Manche.

26 maja–4 czerwca – wojska brytyjskie wraz ze sprzymierzonymi przeprowadziły w pobliżu Dunkierki ewakuację z terenu Europy w rejonie Dunkierki.

22 czerwca – Francja podpisała akt kapitulacji wobec Niemiec. Dla uczczenia zwycięstwa Hitler rozkazał bić w dzwony przez kolejnych 6 dni. Urząd namiestnika Rzeszy w Warthegau nakazał konfiskatę wszystkich rowerów znajdujących się bez zezwolenia władz w posiadaniu Polaków.

3 lipca – Związek Sowiecki dokonał aneksji Litwy. 5 sierpnia została formalnie zajęta okupowana od czerwca Łotwa, a następnego dnia Estonia.

8 sierpnia – rozpoczęcie przez lotnictwo niemieckie w masowej skali nalotów na Anglię. Bitwa, w której wybitnie zasłużyli się polscy piloci oraz mechanicy trwała do 31 października.

29 sierpnia – władze niemieckie podjęły decyzję o likwidacji biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

5 września – władze Poznania zaakceptowały plan germanizacji przebywających w sierocińcach polskich dzieci spełniających kryteria rasowe. 9 września przeprowadzone zostały pod tym kątem w sierocińcach Kraju Warty badania lekarskie.

27 września – Niemcy, Włochy i Japonia podpisały pakt trójstronny, który zakładał ustanowienie nowego ładu politycznego przez Niemcy i Włochy w Europie, a przez Japonię w Azji.

29 września – Gestapo aresztowało związaną ze Stronnictwem Narodowym polską grupę sabotażową, która niszczyła mundury w Wojskowych Zakładach Odzieżowych w Poznaniu.

27 października – w Lesie Krążel (Krężel) w pobliżu osady Wygoda pod Kleczewem przeprowadzona została przez Niemców pierwsza w tym miejscu egzekucja Żydów przywiezionych z Kalisza. Do 1944 r. dowodzone przez Herberta Lange Sonderkommando bestialsko zamordowało (między innymi przez wrzucanie żywych ofiar do dołów wypełnionych lasującym się wapnem) od 3000 do 8000 ludzi pochodzących z gett żydowskich zlokalizowanych na obszarze powiatu konińskiego.

3 grudnia – Adolf hr. Bniński otrzymał od premiera gen. Władysława Sikorskiego oficjalną nominację Delegata Rządu RP na Kraj dla polskich ziem wcielonych do III Rzeszy.

30 grudnia – przebywający w Warszawie Cyryl Ratajski, przedwojenny prezydent Poznania został mianowany Delegatem Rządu RP na Kraj dla obszaru Generalnego Gubernatorstwa.

1941

8 stycznia – Niemieckie władze Kraju Warty wydały zakaz sprzedawania Polakom pomarańczy.

27 stycznia – władze niemieckie zamknęły katedrę w Gnieźnie. Świątynia według planów miała zostać przebudowana na świecką salę widowiskową.

20 lutego – sąd lokalny w Poznaniu skazał Polaka na 3 lata więzienia za śpiewanie na ulicy hymnu polskiego.

9 marca – w wyniku łapanki przeprowadzonej w Rawiczu policja aresztowała 200 Polaków uchylających się od obowiązku pracy.

11 marca – prezydent USA, Franklin Delano Roosevelt podpisał ustawę federalną Lend-Lease Act, która pozwalała USA sprzedawać, wydzierżawiać, pożyczać i udostępniać innym rządom dowolne produkty ze sfery obronności. Dzięki ustawie Stany Zjednoczone udzieliły pomocy państwom walczącym z III Rzeszą, z której 3/5 części otrzymała Wielka Brytania, 1/5 ZSRS i 1/5 pozostałe kraje.

6 kwietnia – Niemcy rozpoczęły działania wojsk niemieckich w Jugosławii i Grecji w obliczu niepowodzeń armii włoskich na tym obszarze.

25 kwietnia – policja na terenie Kraju Warty otrzymała rozkaz strzelania bez ostrzeżenia do przebywających w czasie godziny policyjnej w miejscach publicznych Polaków, którzy nie reagowali na wezwanie do zatrzymania się.

1 maja – na stadionie klubu sportowego „Warta” w Poznaniu urząd Namiestnika Rzeszy utworzył obóz pracy (Judenarbeitslager – Stadion) dla około tysiąca Żydów.

9 maja – w nocy z 8 na 9 maja nad Poznaniem przeprowadzony został nalot samolotów alianckich, w wyniku którego zginęło około 30 osób i zniszczone zostały 3 budynki mieszkalne.

2 czerwca – Gestapo zamordowało kilkudziesięciu pacjentów zakładu dla ubogich w Śremie.

22 czerwca – Niemiecka III Rzesza rozpoczęła agresję na Związek Sowiecki, realizując założenia opracowanego wcześniej wojennego planu Barbarossa.

23 czerwca – policja kryminalna rozpoczęła rejestracje wszystkich Romów zamieszkałych na terenie Kraju Warty.

3 lipca – 78 kobiet z domów opieki społecznej Poznania zostało wywiezionych przez policję do szpitala w Dziekance i zagazowanych w przebudowanych w tym celu samochodach ciężarowych.

6 lipca – Adolf Bniński, Delegat Rządu RP na Kraj został aresztowany i osadzony w Forcie VII w Poznaniu, gdzie poddano go torturom. W nocy z 7 na 8 lipca 1942 r. został wywieziony, zamordowany i prawdopodobnie pochowany w zespole grobów 1700-2000 osób – inteligencji, działaczy społecznych, powstańców wielkopolski i pacjentów szpitala psychiatrycznego w Kościanie – położonych w Wypalankach pod Stęszewem koło Poznania.

12 lipca – Anglia i ZSRS podpisały wzajemny układ wojskowy o wspólnej walce z Niemcami.

30 lipca – Generał Władysław Sikorski podpisał w Londynie z ambasadorem ZSRS Iwanem Majskim polsko-sowiecki układ o wspólnej walce przeciwko III Rzeszy.

12 sierpnia – Premier wielkiej Brytanii, Winston Churchill i prezydent Stanów Zjednoczonych, Franklin Delano Roosevelt podpisali Kartę Atlantycką. Dokument ten zapoczątkował proces prowadzący do powołania Organizacji Narodów Zjednoczonych.

14 sierpnia – w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz zmarł śmiercią męczeńską franciszkanin o. Maksymilian Maria Kolbe. Zakonnik poprosił, by wykonano na nim wyrok śmierci głodowej w zastępstwie innego skazanego więźnia, Franciszka Gajowniczka.

14/15 sierpnia – wojska brytyjskie przeprowadziły masowy nalot bombowy na Niemcy.

1 września – Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy nakazał Żydom noszenie na ubraniu gwiazdy Dawida w celu ich identyfikacji.

10 września – Namiestnik Rzeszy Artur Greiser wydał zarządzenie zezwalające Polakom w Warthegau na zawieranie małżeństw dopiero po ukończeniu 28 lat przez mężczyzn i 25 lat przez kobiety.

3 października – Namiestnik Rzeszy Artur Greiser zarządził pochówek zmarłych Niemców i Polaków na oddzielnych cmentarzach.

20 października – w  okolicach wsi Czachulec powstało jedno z nielicznych w Europie getto wiejskie dla ludności żydowskiej. Przebywało w nim do 6 tysięcy osób. Z założenia miało ono być samowystarczalne gospodarczo.

1 listopada -Niemcy rozpoczęli budowę obozu zagłady w Bełżcu, w którym do czerwca 1943 r. zgładzono niemal 500 tysięcy osób, w przeważającej liczbie Żydów, a także Romów i Polaków. W Kraju Warty władze niemieckie wydały urzędowy spis imion, które można było nadawać polskim noworodkom.

10 listopada – Namiestnik Rzeszy Artur Greiser wydał bezwzględny zakaz sprzedaży Polakom pieczywa pszennego.

21 listopada – władze niemieckie wydały w Warthegau zarządzenie o konfiskacie dzwonów kościelnych na potrzeby przemysłu wojennego.

4 grudnia – Władysław Sikorski i Józef Stalin podpisali polsko-sowiecką deklarację o wspólnej walce z Niemcami.

7 grudnia – Japończycy przeprowadzili atak na amerykańską bazę morską Pearl Harbour na Hawajach.  8 grudnia Japonia wypowiedziała wojnę Stanom Zjednoczonym, Wielkiej Brytanii, Australii i Kanadzie. 11 grudnia Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym.

9 grudnia – Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich dokonała zwycięskiego natarcia na oddziały niemieckie oblegające twierdzę w Tobruku, w której stacjonowała od sierpnia. W wyniku tej operacji nawiązane zostało połączenie twierdzy z nacierającą z odsieczą armią brytyjską.

10 grudnia – na terenie Warthegau wprowadzono reglamentację sprzedaży dżemów. Do handlu wprowadzono tzw. smarowanie na chleb (Brotaufstrich), produkowane w postaci marmolady z brukwi, marchwi i innych, często zgniłych warzyw.

1942

1 stycznia – w Waszyngtonie 26 państw wraz z Polską podpisało Deklarację Narodów Zjednoczonych. Deklaracja zobowiązywała jej sygnatariuszy do wspólnej walki z państwami faszystowskimi.

11 stycznia – w Warthegau zakończyła się zbiórka 983 085 sztuk cywilnej odzieży futrzanej na potrzeby niemieckiej armii.

20 stycznia – na konferencji w Wannsee pod Berlinem Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) zaprezentował plan całkowitej eksterminacji Żydów w okupowanej przez III Rzeszę Europie jako „ostateczne rozwiązania kwestii żydowskiej”. Rozpoczęło to mordowanie Żydów na masową skalę,  przeprowadzane między innymi w niemieckich obozach zagłady.

7 lutego – władze niemieckie w Kraju Warty zarządziły rejestrację wszystkich sióstr zakonnych w celu wysiedlenia ich do GG.

14 lutego – Gen. Władysław Sikorski przekształcił Związek Walki Zbrojnej w Armię Krajową (AK). Jej komendantem głównym został generał Stefan Rowecki-Grot. AK rozwinęła się w największą podziemną formację wojskową w okupowanej przez III Rzeszę Europie.

21 lutego – w Poznaniu członkowie Związku Odwetu w ramach akcji „Bollwerk” podpalili magazyny wojskowe w porcie rzecznym nad Wartą. Działania to miało na celu między innymi utrudnienie niemieckich transportów wojskowych na front wschodni. Dowódca oddziału, Michał Garczyk „Kuba” został aresztowany przez gestapo 24 października.

6 marca – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser zakazał Polakom gromadzenia publikacji wydanych w języku polskim.

16 marca – Niemcy zlikwidowali getto żydowskie w Lublinie i wywieźli jego mieszkańców do obozu zagłady w Bełżcu. Były to pierwsze działania mające na celu realizację Akcji Reinhardt – całkowitej zagłady Żydów prowadzonej na obszarze Generalnego Gubernatorstwa.

24 kwietnia – Gestapo aresztowało w Poznaniu członków Związku Odwetu w raz z jego dowódcą dr. Franciszkiem Witaszkiem. Grupa poza działalnością dywersyjną konstruowała miniaturowe bomby termiczne oraz broń biologiczną w postaci trucizn podawanych niemieckim żołnierzom w restauracjach  przez poznańskich kelnerów. 30 członków Związku został zgładzonych 3 stycznia 1943 r. w Forcie VII w Poznaniu.

25 maja – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser zarządził akcję masowego uśmiercania wron na mięso, którym żywiono m. in. jeńców sowieckich i Żydów.

4–7 czerwca – na Pacyfiku odbyła się między wojskami amerykańskimi a japońskimi lotniczo-morska bitwa o Midway. Jest ona uznawana za punkt zwrotny w wojnie na Dalekim Wschodzie, ponieważ w jej wyniku inicjatywa przeszła w ręce amerykańskie.

23 czerwca – w więzieniu w Dreźnie ścięto czterech członków konspiracyjnej organizacji „Czarny legion” z Gostynia.

27 czerwca – w obozie koncentracyjnym w Dachau zginął ksiądz Józef Prądzyński z Poznania, twórca konspiracyjnej organizacji „Ojczyzna”.

27 lipca – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser wydał polecenie wymordowania chorych na gruźlicę Polaków mieszkających w Kraju Warty.

24 sierpnia – w Dreźnie została zamordowana przez zgilotynowanie „Poznańska Piątka” – pięciu młodych wychowanków Salezjańskiego Oratorium św. Jana Bosko w Poznaniu, działających w Narodowej Organizacji Bojowej w Poznaniu i aresztowanych 21 i 23 września 1940 r.

20 września – w  wyniku połączenia Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy i części Narodowej Organizacji Wojskowej utworzone zostały Narodowe Siły Zbrojne pod dowództwem płk. Ignacego Oziewicza.

16 października – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser wydał tajne zarządzenie o przekształceniu kościołów w Kraju Warty na cele świeckie – głównie na magazyny.

1943

26 stycznia – w niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau zmarł bp Michał Kozal, sufragan diecezji włocławskiej.

2 lutego – zakończyła się niemiecko-sowiecka bitwa o Stalingrad, rozpoczęta 19 sierpnia 1942 r. W wyniku kapitulacji wojsk niemieckich do niewoli trafiło ponad 90 tys. żołnierzy niemieckich, 20 generałów oraz feldmarszałek Friedrich von Paulus. Moment ten uznawany jest za przełomowy dla działań wojennych na froncie wschodnim.

7 kwietnia – Niemcy zamordowali ostatnią grupę Żydów w obozie zagłady Kulmhof (Chełmno nad Nerem), wysadzili w powietrze budynki obozu oraz polowe krematoria. W czerwcu 1944 r. obóz na krótko wznowił działanie. Obóz zagłady w Kulmhof został założony w jesienią 1941 r., jeszcze  przed konferencją w Wannsee (zobacz 20 stycznia 1942). W obozie zgładzono 150-250 tysięcy ofiar, głównie Żydów z obszaru Kraju Warty, a także nieżydowską ludność polską, księży i zakonnice, a także dzieci z Zamojszczyzny i czeskiej wsi Lidice. Ponadto na przełomie 1941 i 1942 zamordowano w nim około 5000 Romów i Sinti przywiezionych z obozu (Ziganenlager) w Łodzi

13 kwietnia – na konferencji prasowej w Berlinie władze niemieckie ujawniły odkrycie masowych grobów polskich oficerów zamordowanych przez NKWD w Katyniu. Władze ZSRS zaprzeczyły niemieckim twierdzeniom, a następnie 25 kwietnia zerwały stosunki dyplomatyczne  z Rządem Rzeczpospolitej Polskiej w odpowiedzi na jego żądania ustalenia sprawców i wyjaśnienia przebiegu zbrodni. 17 kwietnia na polecenie namiestnika Arthura Greisera kilkunastoosobowa grupa Polaków z Poznania i Łodzi w celach propagandowych poleciała samolotem do Katynia w celu obejrzenia grobów.

19 kwietnia – w getcie żydowskim w Warszawie wybuchło powstanie, zakończone 16 maja klęską powstańców. Spośród 40 tysięcy mieszkańców getta kilka tysięcy zostało zabitych lub zamordowanych przez Niemców, pozostali zostali wywiezieni do niemieckich nazistowskich obozów zagłady, m. in. do obozu w Treblince.

16 maja – Poznański dziennik „Ostdeutscher Beobachter” nazwał Mikołaja Kopernika „największym wschodnioniemieckim uczonym”.

21 maja – w zorganizowanej przez policję łapance w Poznaniu aresztowanych zostało około 400 Polaków.

4 czerwca – sąd w Poznaniu skazał Polaka na śmierć za kontakty intymne z Niemką. Takie wyroki zapadały często od początku wojny.

5 czerwca – po przeniesieniu 251 więźniów z Fortu VII w Poznaniu rozpoczęło działalność według oficjalnej niemieckiej nazwy więzienie policyjne policji bezpieczeństwa i wychowawczy obóz pracy w Żabikowie.

13 czerwca – w Poznaniu rozpoczęły się konspiracyjne mistrzostwa miasta w piłce nożnej. 29 czerwca policja niemiecka aresztowała w trakcie meczu sędziego i sześciu piłkarzy.

30 czerwca – Gestapo  w wyniku donosu agentów (Blanka Kaczorowska, Ludwik Kalkstein, Eugeniusz Świerczewski) aresztowało Stefana Roweckiego ps. „Grot”, komendanta głównego Związku Walki Zbrojnej, od 14 lutego 1942 r. komendanta głównego AK. W połowie lipca Rowecki został osadzony w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Został zamordowany między 2 a 7 sierpnia 1944 r. ze względu na wybuch powstania warszawskiego.

5 lipca – pod Kurskiem przeprowadzona została największa bitwa pancerna II wojny światowej zakończona klęską wojsk niemieckich.

6 lipca – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser zakazał korzystania Polakom w Warthegau z publicznych telefonów.

10 lipca – wojska alianckie wylądowały na Sycylii rozpoczynając wyzwalanie Włoch spod władzy faszystów.

24–30 lipca – Alianci przeprowadzili masowe naloty bombowe na Hamburg.

2 sierpnia – Heinrich Himmler zarządził zlikwidowanie w Kraju Warty wszystkich żydowskich obozów z wyjątkiem getta w Łodzi. W obozie zagłady Treblinka II wybuchło powstanie, zakończone ucieczką około 400 więźniów. W Treblince zginęło około 850 tysięcy Żydów, z czego 800 tysięcy było obywatelami Polski.

10 sierpnia – w Mosinie pod Poznaniem gestapo aresztowało 156 Polaków w odwecie za sabotaż w rolnictwie.

14/15 września – w nocy w okolicach Janowa pod Poznaniem, okolicy Turska i w innych miejscowościach samoloty brytyjskie dokonały zrzutu ponad 12 ton materiałów wojskowych przeznaczonych dla Armii Krajowej.

14 października – w obozie zagłady w Sobiborze wybuchło powstanie zorganizowane przez więźniów brutalnie stłumione przez Niemców. W jego wyniku udało się zbiec kilkudziesięciu więźniom. Od maja 1942 r. do października 1943 r. w obozie zostało zgładzonych 170-180 tysięcy ludzi, z czego ponad połowę stanowili polscy Żydzi.

8 listopada – na budynkach w Poznaniu pojawiło się hasło „pPp” oznaczające wezwanie „pracuj Polaku powoli”.

28 listopada–1 grudnia – w Teheranie odbyła się konferencja z udziałem z udziałem premiera Wielkiej Brytanii, Winstona Churchilla, prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta i sekretarza generalnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) Józefa Stalina. Przyszłą granicę wschodnią Polski i ZSRS ustalono na przedwojennej linii Curzona. Uzgodniono również podział krajów Europy na alianckie strefy operacyjne, w wyniku którego Polska znalazła się w strefie podległej sowieckiej Armii Czerwonej.

25 grudnia – w Poznaniu zorganizowane zostało konspiracyjne przedstawienie teatralne, które obejrzało około 400 polskich dzieci.

1944

4 stycznia – Armia Czerwona przekroczyła przedwojenną granicę polsko-sowiecką w okolicach miejscowości Sarny. Armia Krajowa rozpoczęła Akcję „Burza” wymierzoną przeciwko wojskom niemieckim na okupowanych przez nie ziemiach polskich.

14 stycznia – sąd w Poznaniu skazał Polkę na 4 lata obozu karnego za nielegalne kupno owoców.

24 stycznia – Komendant Okręgu poznańskiego Armii Krajowej, płk Henryk Kowalówka został aresztowany w Poznaniu przez gestapo.

28 stycznia – na spotkaniu generałów niemieckich w Poznaniu Heinrich Himmler poinformował o ostatecznym rozwiązaniu w Niemczech kwestii żydowskiej.

1 lutego – oddział Specjalny „Pegaz” (Przeciw-gestapo) Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej dokonał udanego zamachu na Franza Kutscherę, dowódcę SS i policji w Warszawie.

3 lutego – w opactwie Hautecombe we Francji gestapo internowało kardynała Augusta Hlonda, prymasa Polski. 3 kwietnia wywiozło go do Paryża, a następnie do klasztoru w Bar-le-Duc.

11 lutego – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser zakazał sprzedaży majeranku Polakom.

18-20 lutego – w całym Warthegau przeprowadzono aresztowania członków podziemnego harcerstwa. Gestapo wywiozło członków Szarych Szeregów wraz z ich naczelnikiem Florianem Marciniakiem z Fortu VII do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen, gdzie zostali zamordowani.

25 lutego – policja wysiedliła w Poznaniu wszystkich Polaków zamieszkałych w sąsiedztwie zastępcy naczelnika Rzeszy Warthegau, Augusta Jaegera z powodu zaginięcia w poprzednim dniu jego psa.

14 marca – członkowie poznańskiego podziemia dokonali zamachu na tramwajarza Johannesa Gerlacha, agenta gestapo.

1 kwietnia – Niemcy rozpoczęli likwidację obozu koncentracyjnego w Lublinie, zwanego potocznie obozem na Majdanku. Od jesieni 1941 r. osadzono w nim 150 tysięcy więźniów, spośród których 78 tysięcy zmarło, z czego 59 tysięcy ofiar stanowili Żydzi.

9 kwietnia – samoloty alianckie przeprowadziły bombardowanie wybranych obiektów w Poznaniu. W jego wyniku zginęły 82 osoby cywilne oraz większa, nieujawniona przez władze niemieckie liczba żołnierzy. Pogrzeb Polaków odbył się 14 kwietnia na cmentarzu na Głównej z udziałem bpa Walentego Dymka, który w czasie okupacji przebywał w areszcie domowym.

30 kwietnia – Członkowie Hitlerjugend pobili pałkami polskich przechodniów w Strzelnie i Mogilnie. Tego typu napady oraz akty wandalizmu i profanacji były stałym elementem wychowania nazistowskiego tej młodzieżowej organizacji przez całą wojnę.

18 maja – żołnierze 2. Korpusu Polskiego zdobyli ruiny klasztoru benedyktynów na Monte Cassino. Poprzednie ataki prowadzone przez wojska amerykańskie, angielskie, nowozelandzkie i hinduskie zakończyły się niepowodzeniem. Zwycięstwo to otworzyło drogę wojskom amerykańskim do wyzwolenia 4 czerwca Rzymu.

29 maja – około 100 amerykańskich latających fortec zbombardowało w Poznaniu m. in. fabryki lotnicze Focke-Wulf w Krzesinach oraz warsztaty i fabryki położone w okolicy targów poznańskich. W trakcie nalotu dywanowego zrzucono 430 bomb burzących i 550 zapalających.

6 czerwca – Alianci otworzyli drugi front w Europie w ramach operacji „Overlord”, przeprowadzając największy w czasie II wojny światowej desant w Normandii.

1 lipca – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser nakazał skierowanie polskich dzieci do zbierania owoców leśnych.

7 lipca – AK rozpoczęła operację „Ostra Brama” w celu samodzielnego wyzwolenia Wilna spod okupacji niemieckiej i wystąpienia wobec nadciągającej armii sowieckiej w roli gospodarza miasta. 13 lipca wraz z armią sowiecką AK wyzwoliło Wilno. Następnie sowieci nakazali AK opuścić miasto i rozpoczęli militarne zwalczanie jej oddziałów, w wyniku czego uległy one rozproszeniu.

8 lipca – w Poznaniu i okolicy policja aresztowała Polaków zajmujących się handlem końskim mięsem.

18 lipca – władze lokalne w większości wsi w Kraju Warty zmusiły polskie dzieci do prac przy żniwach.

20 lipca – w kwaterze polowej w Wilczym Szańcu przeprowadzony został nieudany zamach na życie Adolfa Hitlera. 23 lipca we wszystkich ewangelickich kościołach Kraju Warty odbyły się nabożeństwa dziękczynne za ocalenie życia Fuehrera.

22 lipca – Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) podległy Związkowi Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS) ogłosił Manifest. Na zebraniu niemieckich lekarzy w Inowrocławiu stwierdzono, że polskich dzieci nie należy leczyć, bo rodzi się ich zbyt dużo.

1 sierpnia – w Warszawie wybuchło Powstanie Warszawskie zakończone klęską i kapitulacją podpisaną po północy 3 października. W jego następstwie śmierć poniosło około 16 tysięcy powstańców oraz 150-200 tysięcy mieszkańców, a lewobrzeżna Warszawa została większości zburzona przez Niemców. 3-4 sierpnia w Poznaniu powołana została pod dowództwem Heinza Reinefahrta grupa bojowa przeznaczona do udziału w tłumieniu Powstania. 8 sierpnia w związku z wybuchem Powstania gestapo aresztowało w Wielkopolsce ponad 14 członków Armii Krajowej. Oficjalna informacja o Powstaniu została opublikowana przez „Ostdeutscher Beobachter” 18 sierpnia.

15–22 sierpnia – Pierwsza Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka stoczyła zwycięską bitwę pod Falaise.

24 sierpnia – Wojska amerykańskie wyzwoliły Paryż.

28 sierpnia – Władze niemieckie zlikwidowały getto żydowskie w Łodzi.

30 sierpnia – Namiestnik Rzeszy Arthur Greiser zarządził obowiązek udziału wszystkich Polaków w Kraju Warty od 15 do 65 roku życia w pracach związanych z budową umocnień obronnych. 9 września z Poznania wyszedł transport kilkuset Polaków skierowanych do tych prac we wschodnich powiatach Wielkopolski.

6 września 1944 – PKWN uchwalił dekret o reformie rolnej, na mocy którego nastąpiło przejęcie i upaństwowienie majątków rolnych o powierzchni przekraczającej 50 hektarów. Na Pomorzu i w Wielkopolsce limit ten rozszerzono do 100 hektarów.

9 września – Niemcy po raz pierwszy wystrzeliły na Londyn rakiety V2.

17–26 września – w Holandii alianci przeprowadzili operację powietrzno-desantową „Market Garden” z udziałem polskiej Pierwszej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego.

4 października – Reinhold Hans Walter, komendant obozu w Żabikowie został aresztowany przez gestapo pod zarzutem dokonywania w obozie szczególnie okrutnych mordów. Walter popełnił samobójstwo 8 października w więzieniu.

29 października – 1 Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka wyzwoliła miasto Breda w Holandii.

1945

12 stycznia – rozpoczęła się zimowa ofensywa Armii Czerwonej, w wyniku której zajęta przez nią została m. in. cała Wielkopolska.

19 stycznia – rozpoczęła się ewakuacja ludności niemieckiej z Gniezna. W lesie skarszewskim gestapo rozstrzelało 56 członków Armii Krajowej z Kalisza.

20 stycznia – Wojska sowieckie Frontu Białoruskiego wkroczyły do Wielkopolski. 20 stycznia zdobyły Kleczew, Koło, Ślesin i Konin, 21 stycznia Gniezno, Ostrzeszów, Pyzdry i Słupcę. 22 stycznia dotarły na przedpola Poznania i rozpoczęły walki o miasto. 23 stycznia wojska sowieckie zajęły Ostrów Wielkopolski, Pleszew, Śrem i Wągrowiec, 25 stycznia Jarocin i Środę, 27 stycznia Gostyń, 28 i 29 stycznia Kościan, Gostyń, Grodzisk, Międzychód, Nowy Tomyśl, 30 stycznia — Leszno, 2 lutego — Wschowę, 14 lutego – Piłę. Od 20 do 23 stycznia w Ostrowie Wielkopolskim żołnierze AK z wojskami niemieckimi toczyli walki mające za cel wyzwolenie miasta przed wkroczeniem armii sowieckiej. W obozie karnym w Żabikowie policja rozstrzelała kilkudziesięciu Polaków niezdolnych do marszu ewakuacyjnego, spaliła w baraku żywcem kilkadziesiąt osób i wyprowadziła ze zniszczonego obozu kilkuset więźniów.

21 stycznia – dowódca wojskowy Poznania, gen. Ernst Mattern wezwał ludność niemiecką do opuszczenia miasta.  Gestapo, opuszczając Poznań, podpaliło swoją siedzibę w przedwojennym Domu Żołnierza.

24 stycznia – Armia Czerwona osiągnęła brzeg rzeki Odry. Ogłoszony decyzją władz niemieckich Poznań twierdzą (Festung Posen) został następnego dnia całkowicie otoczony wydzielonymi wojskami sowieckimi.

27 stycznia – żołnierze 454 Pułku Strzeleckiego Armii Czerwonej wyzwolili kompleks niemieckich obozów koncentracyjnych i obozu zagłady Auschwitz, Birkenau i Montowitz, Według ustaleń Dariusza Libionki, zamordowano w nich co najmniej 1,1 miliona osób, w tym około 960 tys. Żydów, 70-75 tysięcy Polaków, 21 tysięcy Romów i Sinti, 15 tysięcy jeńców sowieckich i 10-15 tysięcy więźniów innych narodowości.

28 stycznia – wycofujący się z Rydzyny oddział dywizji pancernej SS „Hermann Göring” rozstrzelał 8 Polaków z powodu wywieszenia przez nich polskich flag.

4–11 lutego – w Jałcie odbyła się konferencja z udziałem przedstawicieli USA, Wielkiej Brytanii i ZSRS. Uchwalona na niej deklaracja podzieliła powojenne strefy wpływów między ZSRS a państwami zachodnimi w powojennej Europie.

13–14 lutego – lotnictwo brytyjskie i amerykańskie przeprowadziło w Dreźnie bombowe naloty dywanowe, wzniecając burze ogniowe, w wyniku których zniszczonych zostało około 40m km kwadratowych zabudowy i zginęło niemal 25 tysięcy mieszkańców miasta.

19 lutego – niemieccy obrońcy poznańskiej Cytadeli w trakcie wyprowadzania z niej kontrataku użyli żywej tarczy złożonej z kilkudziesięciu uprowadzonych siłą Polaków, których rozstrzelali przy próbie ich poddania się wojskom sowieckim.

23 lutego – kapitulacją dowódcy Festung Posen zakończyły się walki sowiecko–niemieckie o twierdzę Poznań.

4 marca – pierwsza Armia Wojska Polskiego wzięła udział w bitwie o Kołobrzeg u boku Armii Czerwonej. 18 marca po zwycięskim zakończeniu walk na plaży w Kołobrzegu odbyły się uroczyste zaślubiny z morzem.

16 kwietnia – Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę na Berlin.

21 kwietnia – oddziały 2. Korpusu Polskiego wyzwoliły Bolonię.

30 kwietnia – Kanclerz III Rzeszy, Adolf Hitler popełnił samobójstwo w swojej kwaterze wojskowej w Berlinie.

5 maja – oddziały Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny dla kobiet w Holiszowie w Czechach, uwalniając 700 żydowskich więźniarek.

6 maja – Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka opanowała Wilhelmshaven. Armia Czerwona po długim oblężeniu zdobyła twierdzę Wrocław.

7 maja – Dowódca sił zbrojnych III Rzeszy, gen. Alfred Gustaw Jodl podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji Niemiec.

8 maja – Feldmarszałek Wilhelm Keitel złożył na żądanie Józefa Stalina powtórną bezwarunkową kapitulację w Karlhorst, na przedmieściach Berlina na ręce marszałka Georgija Żukowa, brytyjskiego marszałka lotnictwa Arthura Teddera, amerykańskiego generała Karla Spaatza oraz francuskiego generała Jeana de Lattre de Tassigny.

26 czerwca – w San Francisco 50 państw podpisało Kartę Narodów Zjednoczonych powołująca do życia Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ).

17 lipca–2 sierpnia – w Poczdamie odbyła się konferencja z udziałem Winstona Churchilla (od 28 lipca Clement Attlee), Harry’ego Trumana i Józefa Stalina. Jej głównymi celami było omówienie likwidacji skutków wojny i organizacja powojennej Europy. Podjęto na niej również decyzję o przesiedleniu Niemców z ziem przyznanych Polsce.

6 sierpnia – Amerykanie zrzucili bombę atomową na Hiroszimę, a następnie 9 sierpnia kolejną bombę atomową na Nagasaki.

2 września – Japonia złożyła bezwarunkową kapitulację, co zakończyło II wojnę światową.

 

Wielkopolska Teka Edukacyjna

creative

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL)
Więcej informacji tutaj.

Wielkopolska Teka Edukacyjna traktowana jest jako kompletny zbiór, przedziały czasowe (1939-1945; 1946-1969; 1970-1990) są zamkniętymi utworami i każde dodatkowe użycie poszczególnych elementów strony (np. zdjęć) wymaga odrębnej pisemnej zgody.

Znajdz-nas-na-facebooku